Uit je schulp komen

“En hier, wie is dat hier?” zegt mijn neef, terwijl zijn wijsvinger zachtjes tikt op een van de foto’s in het oude familiealbum. Het album met een de rode namaak leren kaft. Zijn stem klinkt vriendelijk, maar heeft ook iets schoolmeesterachtig. Hij stelt een vraag. Maar het antwoord is al gekend, zowel voor hem als voor mij. Zoals de vraag hoeveel twee maal twee is. Natuurlijk ben ik het die op de foto staat, samen met hem, vijftig jaar jonger dan we nu zijn.

De herinnering aan deze vraag naar mijn identiteit kwam bij me op toen ik in de spreekwoordelijke lappenmand lag, met gebroken ribben die ik een viertal weken geleden opliep. Zo’n periode geeft een mens ruimte om te mijmeren. Nu mijn krachten stilaan terugkeren voel ik een verlangen om uit mijn schulp te komen, om iets te schrijven bijvoorbeeld. Tussen alle voorbijkomende gedachten pluk ik de herinnering aan de vraag bij het fotoalbum eruit, om mijn pen op gang te brengen.

De setting was de koffietafel na de begrafenisdienst van mijn moeder, twee jaar geleden. Mijn zus en ik hadden familiefoto’s meegebracht en laten circuleren. Ik beleefde de sfeer als ingetogen en warm, ik hoorde woorden vol verbinding en medeleven van familieleden en vrienden. Zo ook de vraag die eigenlijk geen vraag was. Ze klonk zacht, en het was pas toen ik er achteraf aan terugdacht dat ik de ondertoon opmerkte. Die ondertoon had iets triomfantelijks. De spreker leek te willen wijzen op wat de foto volgens hem overduidelijk illustreerde: dat ik een jongen was toen, en ook: dat ik dat voor hem altijd zou blijven.

Nu ik aan mijn schrijftafel zit, acht ik het steeds waarschijnlijker dat mijn neef mij een vriendelijke hint wou geven dat ik van het rechte pad afgedwaald ben. Dat ik me dingen inbeeld waarvan toch iedereen weet dat ze niet waar zijn. Eens een jongen – zoals die oude foto aantoont – altijd een jongen, toch? Bij deze gedachte rolt er een golfje van ongemakkelijk gevoel door me heen. Dit gevoel ken ik, het heeft me al te vaak overvallen. Ik weet nu dat het in wezen de kwellende mengeling van schaamte en pijn is, die voortspruit uit het niet gezien worden als wie ik werkelijk ben. Ik prijs me gelukkig dat ik nu ook weet hoe ik kan omgaan met dit gevoel: ik weersta de drang om het weg te duwen en laat het toe, ik omhels het zelfs en voel het in de vezels van mijn lichaam. Zittend op mijn stoel merk ik hoe de schaamte, die mij vroeger ooit verteerde, verwatert tot een dun golfje. Zij is niet meer de baas over mij, ik ben baas over haar.

Belangrijk in dit proces is dat ik me bewust ben of word van mijn eigen mogelijkheden om mijzelf te geven wat ik nodig heb, namelijk dat ik mezelf zie als wat ik werkelijk ben: als mijn werkelijke gender, als een vrouw! Mijn leven lang was ik er getuige van hoe mijn lichaam snakte naar de beleving en de uitdrukking van de vrouwelijkheid die in me zat. Dat is mijn waarheid, dat is wie ik echt ben, ook al zag ik er vroeger aan de oppervlakte uit als een jongen. Ook al zagen mensen rondom mij  een jongen in mij. Mezelf zien en erkennen als vrouw, mijn ware gender bewust beleven, geeft me nu vertrouwen en kracht. Het maakt me minder afhankelijk van hoe anderen mij zien, en veerkrachtiger als ze - goedbedoeld – mij terug op het rechte pad van het mannelijke gender willen leiden, omdat dat nu eenmaal is hoe zij mij altijd geïdentificeerd hebben.

Het blijft moeilijk te vatten voor velen dat trans personen een innerlijke beleving van hun geslacht hebben die niet (volledig) overeenkomt met hun biologisch lichaam. Ik vraag me af of mijn neef zich kan voorstellen dat in de tijd dat die ene foto van ons beiden gemaakt werd, ik er al elke dag wanhopig van droomde om een meisje te zijn, en al elke dag worstelde met intense schaamte en zelfhaat. Maar dat bleef toen allemaal veilig verstopt aan de binnenkant. Ik neem me voor om hem bij een volgende ontmoeting aan te spreken hierover,  vriendelijk, zoals hij dat ook was. Ik zou hem kunnen vragen of hij misschien een beetje bezorgd was over mijn welzijn, en of hij zich vragen stelde bij mijn transitie, die hij wellicht helemaal niet had zien aankomen. En misschien, als hij merkt dat ik zijn bekommernis begrijp, lukt het dan om iets over te brengen van hoe belangrijk het is om gezien en erkend te worden als wie je werkelijk bent. Zelfs als dat niet lukt, zou ik nog tevreden zijn: namelijk omdat ik uit mijn schulp gekomen ben.

Hoe doe je dat, uit je schulp komen?

In onze (Westerse) samenleving is transgender zijn nog steeds relatief nieuw als gespreksonderwerp. In het recente verleden werd het veelal als onbestaand of abnormaal beschouwd. Dat betekent dat er weinig voorbeelden ter inspiratie zijn om deze gesprekken te voeren. En dat terwijl het zo belangrijk is om het zwijgen te doorbreken, om met vaste of beverige stem uit te spreken en te herhalen wie wij zijn en wat wij nodig hebben. Om zichtbaar te zijn in de samenleving zodat wij ook effectief gezien en gehoord worden - zodat wij er écht bij horen. Wij, transgender, non-binaire, queer en genderqueer personen én hun partners, familie, vrienden en mensen die om ons geven.

Maar hoe doe je dat, uit je schulp komen? Misschien voel je je bang, onzeker, mis je vertrouwen om het gesprek aan te gaan. Misschien denk je ‘ik heb me nog niet eens geout en weet niet hoe dat aan te pakken’. Misschien ben je ongerust als partner over wat je collega’s zullen denken. Misschien heb je nare ervaringen gehad en ben je bang om opnieuw zoiets te beleven. Misschien vind je het moeilijk om in de beleving van je transgender kind te komen…

De Open GenderKring praatavonden bieden je een veilige omgeving waar je kan oefenen in uit je schelp komen. Daarbij is het goed om te onthouden dat iedereen onzeker is, en dat niet alles in één knip hoeft te gebeuren. Je kan er op jouw tempo vertrouwen opbouwen, vaardiger worden in het uitdrukken hoe je je voelt en wat je nodig hebt, en misschien ook beter begrijpen wat anderen nodig hebben. Deelnemers met gelijkaardige ervaringen en deskundige begeleiders kunnen je ondersteunen. Je zal merken dat het steeds makkelijker wordt om uit je schelp te komen…

Trans+ personen en/of hun naasten kunnen hier gratis inschrijven voor een praatavond.